BALLET MECANIQUE

Van de Amerikaanse componisten die worden geassocieerd met de avant-garde te Parijs in de jaren ’20, is George Antheil de enige die we als ‘modernist’ kunnen bestempelen. Toegekomen in 1922 in Europa voor een concerttour, genoot de pianist/componist dadelijk faam voor zijn futuristische composities, die hij integreerde in zijn concertprogramma’s naast werken van Arnold Schönberg, en andere, meer conventionele, Europese componisten. Te Parijs raakte hij bevriend met artiesten als James Joyce, Ezra Pound, Ernest Hemingway, Man Ray, Fernand Léger, Pablo Picasso en vele anderen.

Het was ook daar dat hij in 1923 een opmerkelijk debuut maakte met eigen werken: ”Mechanisms”, “Airplane Sonata” en “Sonata Sauvage”. De Parijse elite was aanwezig en het concert lokte vergelijkbare reacties uit als de première van ”Sacre du Printemps” elf jaar voordien.

“Ballet Mécanique” ontstond in de loop van 1923-1924, en de première in het Théatre des Champs Elysées veroorzaakte een grote rel: door de twee vliegtuigpropellers vlogen alle hoofddeksels door de zaal, en het machinale geweld was de Parijse bourgeoisie niet gewoon.

Het werk wordt door HERMESensemble gebracht in de vorm van de uitvoering van 1924 voor vier player-pianola’s, twee vleugelpiano’s, klokkenspel, geluid van een kleine en een grote vliegtuigpropeller, gong, cymbaal, triangel, woodblock, militaire drum, tamboerijn, elektrische bel (groot en klein), tenor drum, basdrum en twee xylofonen. De film van Fernand Léger en Man Ray werd gemaakt op hetzelfde idee, maar onafhankelijk van de compositie gerealiseerd. De snelheid en de herhaling van ritmische bewegingen zijn de voornaamste overeenkomsten tussen beide. Film en muziek zouden echter afzonderlijk in première gaan en een onafhankelijk leven leiden, regelmatig herwerkt door de respectievelijke auteurs.